Als je hetzelfde van de andere kant bekijkt, ziet hetzelfde er heel anders uit

Tijdens onze trainingen en leergangen besteden we altijd ruim aandacht aan het onderwerp perceptie. Het is namelijk van groot belang voor jezelf om duidelijk te hebben met welke bril jij naar de wereld kijkt. Wij zien ‘de wereld’ namelijk niet zoals hij is maar wij zien ‘de wereld’ zoals wijzelf zijn. Leonardo da Vinci leerde ons al: “Perception is the illusion of reality.”

Vroeger deden we als kinderen vaak het spelletje ‘ik zie, ik zie wat jij niet ziet!’ Je moest dan raden wat de ander zag middels vage hints over wat die ander wel zag en jij (nog) niet. Je won als je de hints zo vaag of misleidend wist te houden dat de ander het niet raadde en het opgaf.

Het spelletje ging exclusief over de zogenoemde objectieve eigenschappen van het geobserveerde en hield zich helemaal niet bezig met de  psychologie van onze waarneming. Het is wel iets wat we in onze volwassenwording al snel (moeten) leren. Wat ik zie is namelijk niet altijd, of heel vaak niet, wat jij ‘ziet’. We kunnen het wel eens zijn over de visuele uiterlijkheden van het object – ik zie wat jij ook ziet – maar zullen verschillen in de betekenisgeving of interpretatie van wat we zien. 

Perceptie is altijd subjectief

Ben je je echter niet bewust van het feit dat jouw waarneming altijd subjectief is, dan denk je al snel dat JOUW perceptie DE werkelijkheid is. Jouw perceptie wordt mede bepaald door milieu, opvoeding, leeftijd, geslacht en opleiding. Maar ook door eerdere ervaringen. Een ander aspect wat meespeelt is wens en verlangen. Als ik graag wil zien dat mijn leidinggevende aandacht aan mij geeft en complimenten maakt, zal ik alles door dat filter waarnemen om maar zoveel mogelijk te zien wat ik wil zien.

Waarneming en perceptie

Waarneming en perceptie, zijn een essentieel deel van ons leven. Eigenlijk ís het ons leven, ons bewustzijn ís waarneming (wat het verder is weten we ondanks alle technisch-wetenschappelijke vooruitgang nog steeds niet zo goed). Deze twee begrippen worden soms als hetzelfde gezien en soms als verschillend uitgelegd. Voor deze reflecties hanteer ik de volgende definitie: 
‘Waarneming, ook wel perceptie genoemd, is het proces van het verwerven, registreren, interpreteren, selecteren en ordenen van zintuiglijke informatie.’ (Wikipedia)

Perceptie is selectief

Omdat we zoveel prikkels binnen krijgen op één dag, filteren we de gegevens. Ten eerste doen we dat om de overload aan gegevens te minimaliseren en ten tweede willen we alleen die gegevens binnen krijgen, die we nodig hebben. Heb je bijvoorbeeld een probleem op te lossen en zoek je daarvoor in je e-mail en computermappen dan zal je alleen die gegevens scannen die relevant zijn voor je zoekopdracht. Alle andere leuke of belangrijke informatie zie je niet eens.

Hoe zorg je ervoor dat jij zelf bewust blijft van je subjectieve selectieve perceptie?

• Tip 1: Ben je bewust dat je oordeelt en conclusies trekt en dat de hersenen nu eenmaal zo werken. Vraag jezelf af: door welke ’bril’ kijk ik naar mijn omgeving en waar komt dit vandaan?
• Tip 2: Sta eens stil bij hoe vaak je bezig bent om de ander jouw perceptie uit te leggen, terwijl die ander heel wat anders ziet. Ga er niet van uit dat die ander hetzelfde beeld voor ogen heeft als jij.
• Tip 3: Probeer je oordeel uit te stellen. Dat kun je op twee manieren aanpakken:
  • Allereerst neem waar en voeg je mening er niet aan toe. Zie wat is. Dat is al een moeilijke opdracht gezien het voorgaande stuk, maar het kan. Persoonlijk heb ik dat geleerd door te gaan wandelen en mezelf erop te betrappen dat ik overal wel een oordeel aan vast plakte. “Wat een vies bankje.” Of “Wat gek dat je een vogelhuisje in een bos hangt.” Of “Wat een troep ligt er toch, wie doet nou zoiets?” Oefen jezelf om in bovenstaande situaties alleen het bankje, het vogelhuisje of het afval te zien. Meer niet.
  • Een tweede oefening hebben we van Covey geleerd. Die roept op om eerst de ander te begrijpen alvorens zelf begrepen te willen worden. Dat geeft je de ruimte om meer aan te sluiten bij de perceptie van de ander waardoor je mogelijk meer verbinding krijgt en minder langs elkaar heen praat.